Met de kennis van nu had Jochem Uytdehaage naar eigen zeggen vele jaren langer topsporter kunnen zijn. De olympisch kampioen uit 2002 geeft nu workshops en trainingen aan bedrijven en leert ze hoe ze medewerkers vitaal kunnen krijgen.  

In 2002 won Uytdehaage bijna alles wat er in het schaatsen te winnen viel. Met als absolute hoogtepunten goud op de olympische 5.000 en 10.000 meter en zilver op de 1.500 meter. In de jaren daarna voegde hij nog meerdere nationale en internationale prijzen toe aan zijn palmares, maar toch had zijn schaatscarrière volgens de geboren Utrechter langer en succesvoller kunnen zijn.

“Ik beredeneerde altijd alles als schaatser en ging daarmee voorbij aan andere leuke dingen in het leven. Op zondagmiddag gingen de benen omhoog, maar ik had ook met mijn vriendin ergens naartoe kunnen gaan. Dat is veel leuker. De schaats-privébalans was een beetje zoek. Als je jong bent, heb je daar nog geen last van. Maar bij het ouder worden, vermindert het herstelvermogen. Je krijgt meer verantwoordelijkheden en het leven wordt meestal complexer. Dan is het des te meer zaak om een goede balans tussen werk en privé te houden.”

Die ervaring geeft Uytdehaage, als oprichter van de stichting Sporttop, de huidige generatie talentvolle sporters ook mee. “Sommigen staan ervoor open, anderen hebben oogkleppen op. Ik wil talenten niet in een keurslijf dwingen. Dan zijn ze op latere leeftijd, als de prijzen worden verdeeld, opgebrand.”

Duurzaam presteren

De vertaalslag van topsport naar duurzaam presteren in het bedrijfsleven is snel gemaakt voor de olympisch schaatskampioen: de parallellen tussen sport en het bedrijfsleven zijn volgens hem evident. Als spreker houdt Uytdehaage bedrijven tegenwoordig een spiegel voor en inspireert hij toehoorders om duurzaam te presteren. Er is op dit gebied nog veel winst te behalen, aldus Uytdehaage. Te beginnen bij de bedrijfscultuur.

“Het is belangrijk dat bestuurders en directeuren inzien dat gezondheid van medewerkers iedereen ten goede komt. En dat ze daarin zelf het goede voorbeeld geven. Dat is essentieel om gewenst gedrag geaccepteerd te krijgen. Mensen volgen nu eenmaal eerder gedragingen dan regels.” Uytdehaage haalt de ‘powernap’ aan. “Iedereen heeft het over het positieve effect ervan, maar niemand doet het. ‘Ze zien me al een dutje doen’, zeggen mensen dan. Terwijl ze het wel heel normaal vinden om een uur door te werken of in het weekend over te werken. Dan hoort het er wel bij! Het helpt enorm als de leidinggevende gezond gedrag vertoont, al is het maar door een lunchwandeling te maken.”

Aangename werkomgeving

De werkomgeving is een andere factor waar Uytdehaage het vaak mis ziet gaan. “Mensen worden in kantoortuinen gillend gek van alle prikkels en willen mede daarom thuis werken. Terwijl er goede mogelijkheden zijn om een aangename werkomgeving te creëren. Met verschillende ruimten voor verschillende werkzaamheden, waar is nagedacht over licht, akoestiek, ontspanning en eten, om maar eens wat te noemen. Dat draagt bij aan de vitaliteit van mensen, maar is ook een kwestie van goed werkgeverschap. Mensen willen graag bij zulke bedrijven werken en het verloop van medewerkers neemt af. Dat is toch een behoorlijk kapitaalkrachtig element. Naast andere financiële voordelen als een lager ziekteverzuim en hogere productiviteit. Het besef dat gezonde medewerkers geld opleveren, begint te komen. Waarbij ik wel wil benadrukken dat bedrijven niet anti-ziek moeten zijn, maar pro performance.”

Lees ook: Gezondheidsmanagement: wat is het en hoe boek je er succes mee?

Performance is leidend

Bij jonge bedrijven gaat het er vaak heel anders aan toe, signaleert Uytdehaage. “Pas was ik bij een start-up waar het niet uitmaakt of iemand extra vrije dagen opneemt. Performance is er leidend. Als medewerkers energie krijgen van een extra vrije dag, wordt het bedrijf daar ook beter van, is de gedachte. Dergelijke bedrijven maken juist winst, omdat mensen goed voor zichzelf zorgen.”

Mensen worden in kantoortuinen gillend gek van alle prikkels

Werk en privé verweven

Dat er in bedrijven veel vrijheid is, wil niet zeggen dat iedereen daar goed mee om kan gaan, beseft Uytdehaage. “Tussen theorie en praktijk zit nog wel eens een verschil. Bovendien zijn werk en privé steeds meer met elkaar verweven in dit digitale tijdperk. Het is goed om afspraken te maken over werken buiten kantoortijden, al vind ik een verbod om in het weekend te mailen te ver gaan. Ik ben daarin wat liberaler. Het gaat volgens mij vooral om verwachtingsmanagement. Als je zondagmiddag een mail stuurt en verwacht dat de ontvanger ’s avonds reageert, is dat anders dan dat je zondagmiddag een mail stuurt om maandag even in de sneeuw te kunnen spelen met je kinderen. Laat mensen dat vooral zelf beslissen.”

Integraal gezondheidsmanagement

Om resultaat te boeken op duurzame inzetbaarheid zijn losse maatregelen ontoereikend, vindt Uytdehaage. “De term integraal gezondheidsmanagement duikt steeds vaker op. Terecht, want als je effectief wilt zijn, moet je vitaliteit op de werkvloer op alle mogelijke manieren aanpakken en bedrijfsbreed inzetten.Als iemand naar een andere afdeling gaat, kan het toch niet zo zijn dat daar een andere bedrijfscultuur heerst? Als je er echt in gelooft, moet je het integraal implementeren.”

Balans

Uiteindelijk draait volgens de olympisch kampioen alles om balans. Tussen inspanning en ontspanning, presteren en herstellen, werk en privé. “Die laatste twee hebben onmiskenbaar invloed op elkaar. Soms in positieve zin, soms in negatieve zin. Als iemand privé niet lekker in zijn vel zit, merk je dat op het werk.”

Werken aan vitale medewerkers

Uytdehaage ziet een gedeelde verantwoordelijkheid voor werkgevers en werknemers om te werken aan vitaliteit. “Als werkgever faciliteer je dat medewerkers goed kunnen functioneren en met dezelfde hoeveelheid energie weer thuis komen. Ik geloof niet in het opgeheven vingertje, maar in een positieve benadering. Zorg goed voor jezelf, dan ben je privé leuker en presteer je beter op het werk. Het moet op een gegeven moment logisch zijn dat mensen het fijn vinden goed voor zichzelf te zorgen. In die gedragsverandering gaat tijd en energie zitten en de bedrijfscultuur komt weer om de hoek kijken. Als je een keer om 15.00 uur naar huis gaat en vervelende blikken en opmerkingen krijgt, helpt dat niet.”

Investeren in preventie

Persoonlijk energiemanagement is een van de thema’s waarop Uytdehaage zich richt in zijn werk. Aspecten die aan de orde komen zijn onder meer slaap, voeding en beweging. “Het lichamelijke aspect is echt de basis om jezelf goed te voelen. Daar komt veel gezondheidsproblematiek uit voort.” In dat kader noemt Uytdehaage het Preventieakkoord en de toenemende aandacht voor leefstijl ‘heel goed’. “Het onderstreept dat investeren in preventie op middellange termijn kosten bespaart. Sommige interventies hebben direct effect, maar het is goed om ook de langere termijn voor ogen te houden. Anderzijds vind ik de btw-verhoging op groente en fruit door het kabinet een typisch geval van penny wise, pound foolish.”

Doelen stellen

Mentale gezondheid is de andere kant van dezelfde medaille. Uytdehaage behandelt in zijn trainingen en presentaties onderwerpen als stress, ontspanning, aandacht richten en doelen stellen. Wat betreft het laatste zegt hij: “Je moet wel weten waarvoor je uit bed komt. Ik wilde ooit schaatser worden en het beste uit mezelf halen. Dat was een heel duidelijk doel waarmee ik dagelijks bezig was. Als je geen doel hebt, als bedrijf of mens, is er minder motivatie. Komende zomer ga ik weer de Dolomieten-marathon fietsen. Dan wil ik beter presteren dan vorig jaar. Die doelstelling helpt mij om gedurende het jaar te blijven trainen, ook als het weer niet erg uitnodigend is.”

Talentontwikkeling

In het verlengde daarvan is talentontwikkeling binnen bedrijven ontzettend belangrijk, vindt Uytdehaage. “Als mensen denken dat ze ergens goed in zijn, maar dit niet kunnen ontwikkelen, worden ze daar niet blij van. Geef hen de ruimte om te groeien. Met opleidingsbudget om kennis en vaardigheden op peil te houden, of doordat ze zelf projecten kunnen oppakken. Laat medewerkers dingen doen die ze leuk vinden en waar ze energie uit halen.”

Resultaten gezondheidsmanagement

Energieke teams presteren veel beter, is de overtuiging van Uytdehaage. “Daar komt ook steeds meer bewijs voor, net zoals dat geldt voor het rendement op investeringen in gezondheidsmanagement. Maar eigenlijk is dat vrij logisch. Sommige bedrijven zijn zelfs gestopt met het doorrekenen van activiteiten, omdat ze weten dat het werkt. Of omdat geld voor hen niet de primaire focus heeft. Zij zorgen goed voor mensen omdat ze daardoor een aantrekkelijke werkgever zijn voor nieuwe en bestaande medewerkers. En daarmee ook goed voor zichzelf zorgen.”